Το μυστικό της Ελληνικής καμάρας

 

"Το μυστικό της Ελληνικής καμάρας"
Αναβίωση του θρύλου στις Βρύσες

 

  

Ένα  από  τα  πιο  όμορφα  κεφάλαια  της  λαϊκής  μας  παράδοσης αποτελούν οι θρύλοι  της  Κρήτης , που  είναι  σφραγισμένοι  από  την  ιδιαιτερότητα κάθε περιοχής . Θρύλοι  όμως , που  στο  πέρασμα  του  χρόνου  χάνονται .
-  Η  ιδέα  της  αναβίωσης  των  θρύλων , γεννήθηκε  από  την  ανάγκη  για διάσωση  και  διάδοση  του  πολύτιμου  αυτού  πολιτιστικού  θησαυρού  μας .
-  Η  ΕΡΑ / ΔΙΚΤΥΟ  ΚΡΗΤΗΣ - ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ  ΣΤΑΘΜΟΣ  ΧΑΝΙΩΝ  και  το ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΣ  ΙΔΡΥΜΑ  "ΑΓΙΑ  ΣΟΦΊΑ"  προγραμματίζουν  για  τα  επόμενα χρόνια  την  πραγματοποίηση  παρόμοιων  εκδηλώσεων  σε  διάφορες  περιοχές της  Κρήτης , με  σκοπό  την  καθιέρωση  τους  ως  θεσμού  που  θα  συνδυάζει:
ΗΧΟ - ΦΩΣ - ΝΕΡΟ - ΕΚΦΡΑΣΗ - ΚΙΝΗΣΗ

(Στο τέλος του άρθρου μπορείτε να δείτε όλη την παράσταση)

Οι  συντελεστές

Καταγραφή μύθου : Βασίλης Χαρωνίτης
Διασκευή - σκηνοθεσία - μουσική  επιμέλεια : Λεωνίδας Μανωλικάκης
Χορογραφίες : Σοφία Φαλιέρου
Κοστούμια : Αγγελική  Καραμούτσου
Κατασκευή  κοστουμιών : Ατελιέ  ANGELIS
Κομμώσεις - θεατρικό  μακιγιάζ : Αγγελική  Δουρουντάκη
Φωτισμός - ήχος : Παναγιώτης  Φάσος - Νίκος  Βασιλάκης - Νίκος Χριστουλάκης
Αφήγηση : Λεωνίδας  Μανωλικάκης
Ηχογράφηση : Studio  ΙΧΝΗΛΑΤΕΣ

ΠΑΙΖΟΥΝ

Πρωτομάστορας : Γιώργος Γαυγιωτάκης
Γυναίκα  πρωτομάστορα : Σοφία Φαλιέρου
Κυράδες  του  σπιτιού : Λένα Μπροκαλάκη
                                  Γαβριέλα Νικολιουδάκη
                                  Αντωνία  Μουσουράκη

Ξωτικά :  Κατερίνα  Κυνηγού
               Στελίνα  Ιωαννίδου
               Μαριάννα  Λεδάκη
               Έλενα  Τζινάκη

Άρχοντας  του  χωριού : Αντώνης  Βούλτσος

Γυναίκες  του  χωριού : Νέες  από  το  Δήμο  Κρυονερίδας

  

Η  αναβίωση  των  θρύλων  της  Κρήτης
Πορεία  συνεύρεσης  δύο  τεχνών

  
Η  παράσταση  είναι  χοροθεατρική  και  συνδυάζει  τη  μουσική , το  χορό , την θεατρική  έκφραση , τον  αφηγηματικό  λόγο  και  το  φως .
Στα  Χανιά  η  προσπάθεια  συνάντησης  και  συνεύρεσης  των  δύο  τεχνών (του εκφραστικού  χορού  και  του  θεάτρου)  επί  σκηνής  ξεκίνησε  το  1996  με την παρουσίαση  του μονολόγου  του  Ζαν  Κοκτώ  "Το  πανηγύρι"  από  τον ηθοποιό Λεωνίδα  Μανωλικάκη  και  την  χορογράφο - κοινωνική  λειτουργό    Σοφία Φαλιέρου . 
Αποτέλεσμα  μιας  μακρόχρονης  έρευνας  με στόχο  να  βρεθούν  τα  στοιχεία εκείνα  των  δύο  τεχνών  που  θα  μπορούσαν  να  συνυπάρξουν  αρμονικά δίνοντας  καινούριες διαστάσεις  ερμηνείας  και  τρόπων  έκφρασης . Προσεγγίζοντας  για  πρώτη  φορά  τη  λαϊκή  μας  παράδοση   και ανακαλύπτοντας  τον  αστείρευτο   πλούτο  της ,  και  με  καινούρια  "ευρήματα" από  την  ερευνά  μας  έγινε  η  επόμενη  παρουσίαση  το  Καλοκαίρι  του  1999 με  την  χοροθεατρική  παράσταση  για  την  αναβίωση  του  θρύλου  της  λίμνης του  Κουρνά  , εκδήλωση  που  διοργάνωσε  ο  Δήμος  Γεωργιουπόλεως , το Κοινωφελές  Ίδρυμα  "ΑΓΙΑ  ΣΟΦΙΑ"  και  η  ΕΡΑ  Χανίων Συνεχίζοντας διευρύναμε  τις  γνώσεις  μας  και  με  σεβασμό  προς  την  ιστορία  μας  
και  τον  λαϊκό  μας  πολιτισμό  παρουσιάζουμε  τώρα  το  θρύλο  της  Ελληνικής Καμάρας  με  καινούριο  τρόπο  έκφρασης  και  μουσικής  προσέγγισης . 
Ένας  θρύλος  που  από  την  αρχή  άγγιξε  την  καρδιά  μας  και  την  ψυχή μας . 

Μια  ιστορία  που  παρόλο  του  ότι  έρχεται  από  τα  βάθη  των  αιώνων ακόμα και  σήμερα  συγκινεί  βαθύτατα . 
Ένας  θρύλος  που  μας  προβλημάτισε  για  το  πού  θα  έπρεπε  να  στηρίξουμε την  διασκευή  του .
Να  την  στηρίζαμε  στην  σκληρότητα  του  πρωτομάστορα  να χτίσει  ο  ίδιος την  γυναίκα  του στα  θεμέλια  τις  γέφυρας  ή  στην  αιτία  που  τον  έκανε  να πάρει  αυτή  την  τραγική  απόφαση ; 
Η  διασκευή  του  θρύλου , όπως  εκείνος  έχει  καταγραφή  από  τον λαογράφο Βασίλη  Χαρωνίτη στο  βιβλίο  του  "Η  ΚΡΗΤΗ  ΤΩΝ  ΘΡΥΛΩΝ" , τελικά  , στηρίχτηκε  στο  γεγονός  ότι  κάποτε οι  άνθρωποι  είχαν  την  πεποίθηση  ότι για να  στεριωθεί  ένα  κτίριο  έπρεπε  να  χτίσουν  στα  
θεμέλια  του  κάποιο ζώο  ή  ακόμα  και  άνθρωπο , που  στη  συνέχεια  η  ψυχή του  να  γινόταν  ακοίμητος  φρουρός  και  φύλακας  του  κτιρίου . Αυτές  τις προκαταλήψεις  και  δεισιδαιμονίες  προσωποποιήσαμε  και  τις ονομάσαμε ξωτικά . Εκείνα  τα  όντα  που  βρίσκονταν  βαθιά  ριζωμένα  
στην  φαντασία , την  ψυχή  και  την  καρδιά  των  ανθρώπων  της  εποχής εκείνης .
Όντα  που  κάπου - κάπου  θέριευαν  και  καθοδηγούσαν  τη  ζωή  και  τις αποφάσεις  τους . 
Θα  θέλαμε  να  ευχαριστήσουμε  τους  διοργανωτές  Δήμο  Κρυονερίδας - Κοινωφελές  Ίδρυμα  "ΑΓΙΑ  ΣΟΦΙΑ"  και  την  ΕΡΑ  Χανίων  που  μας ανέθεσαν την  παρουσίαση  του  θρύλου  της  Ελληνικής  Καμάρας ,  καθώς  και  τον Βασίλη  Χαρωνίτη  που  για  άλλη  μια  φορά  μας  εμπιστεύτηκε  το  έργο  του . Επίσης  ένα  επιπλέον  μεγάλο  ευχαριστώ  στον  Δήμαρχο  του  Δήμου Κρυονερίδας , Γρηγόρη  Μαρκάκη  για  την  άψογη  συνεργασία , όπως  επίσης και  τους  τεχνικούς  του  Δήμου που  έδωσαν  πραγματικό  αγώνα  για  την κατασκευή  του  τόσο  δύσκολου  και  μεγάλου  σκηνικού  μέσα  στον  Βρυσανό Ποταμό .

ΛΕΩΝΙΔΑΣ  ΜΑΝΩΛΙΚΑΚΗΣ -ΣΟΦΙΑ  ΦΑΛΙΕΡΟΥ

Απόσπασμα από το άρθρο του Βαγγέλη Κακατσάκη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ  στις 20 Αυγούστου 2000

"Το στίχο του ποιητή "Νύχτα γεμάτη θάματα , νύχτα σπαρμένη μάγια" θυμήθηκα πολλές φορές προχθές , 18 Αυγούστου , στις Βρύσες Αποκορώνου , όπου ζωντάνεψε ο θρύλος της Ελληνικής Καμάρας. 
Ένας θρύλος που διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας από γενιά σε γενιά σε δεκαπεντασύλλαβους στίχους πολλών παραλλαγών ενός δημοτικού τραγουδιού , που μιλά για το χτίσιμο της γυναίκας του πρωτομάστορα "στον πόδα τση καμάρας" κάτι απαραίτητο προκειμένου αυτή να στεριώσει ..."

"...Η ενθύμηση βεβαίως αυτή μου δημιουργήθηκε από την πρώτη στιγμή της όλης εκδήλωσης , που άρχισε στο χώρο της καμάρας το ηλιοβασίλεμα , με ξενάγηση από τον αρχαιολόγο Μιχάλη Ανδριανάκη και που κορυφώθηκε ωστόσο κατά την διάρκεια της μουσικό - χοροθεατρικής παράστασης που δόθηκε από τον Λεωνίδα Μανωλικάκη και τους συνεργάτες του , αμέσως μετά τους χαιρετισμούς των Οργανωτών και την ομιλία του γράφοντος στον ειδικά διαμορφωμένο προς τούτο Βρυσανό ποταμό , στην καρδιά του χωριού . 
Και ενώπιον ενός υπερβολικά μεγάλου πλήθους που κάτω από το σεληνόφως και την πλατανοδροσιά ζούσε στιγμή τη στιγμή την εξέλιξη του μύθου ..."

"...Κάποτε , βέβαια , η παράσταση πήρε τέλος και τα παρατεταμένα χειροκροτήματα των θεατών προς τους συντελεστές της παράστασης απέδειξαν την ικανοποίηση τους .


Ωστόσο τα "θάματα" και τα "μάγια" που σπάρθηκαν έμειναν σαν αιωρούμενες δροσοστάλες αισιοδοξίας για το μέλλον του τόπου μας ..."

Ο  ΘΡΥΛΟΣ  ΤΗΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ  ΚΑΜΑΡΑΣ

Απόσπασμα  από  το  βιβλίο  του  Βασίλη  Χαρωνίτη 
"Η  ΚΡΗΤΗ  ΤΩΝ  ΘΡΥΛΩΝ"

"  Όντε  ν'  εθεμελιώνανε  την  Ελληνική  Καμάρα ,
ουλημερίς  τη  χτίζανε  και  αποβραδίς  εχάλα .
Από  κειά  πουλιά  περάσανε  και  γλυκοκελαιδούσα :
Ετού  καμάρα'  δε  στέκεται  μουδέ θεμέλιο κάνει ,
όξω  άνε  βάλει  ο  πρωτομάστορας  θεμέλιο  τη  γυναίκα  του .
Κι  ο  μάστορας  ως τ'  άκουσε  πολλά του  βαροφάνει .
Πάει  και  βρίσκει  τη  και  ζύμωνε  αφράτο  παξιμάδι .
’φες  κερά  το  ζυμωτό  και  βρες  ρούχα  να  βάλεις ,
γιατί  σε  σγουραφίσανε  θεμέλιο  τση  καμάρας .
Κούνια  μου  κούνιε  το  παιδί , κούνια  νανάριζε  το
και   συ  καλή  γειτόνισσα  άμε  ξετυλιξέ  το.
Οι  όρθες  τρώνε  το  ψωμί  κι  οι  σκύλοι  το  παιδί  τση .
Αφήστε  με  να  σάσε  πω , αν  είναι  τρία  λόγια :
Τρεις  αδερφήδες  είμαστε  κι  οι  τρεις  μας  κακομοίρες .
Η  μια  επήγ'  από  φωθιά , η  γι' άλλη  από  πηγάδι
κι  εγώ  το  κακορίζικο  θεμέλιο  τση  καμάρας .
Πάρε  τρυγόνι  ομορφιά  και  συ  παγώνι  κάλλη
και  συ  το  ξενικόσταρο , πάρε  τα  τα  μαλλιά  μου ,
να  μην  τα  παρ'  άλλη  καμιά  να' χει  τα  βάσανά  μου.
Ο  γείς  τση  χτυπά  με  πηλό  κι  άλλος  με  το  χαλίκι
κι  ατός  του  ο  πρωτομάστορας  με  το  βαρύ πελέκι ..."

Ο  ΜΥΣΤΙΚΟ  ΤΗΣ  ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ  ΚΑΜΑΡΑΣ

Το  σενάριο  της  χοροθεατρικής  παράστασης
Διασκευή  :  Λεωνίδας  Μανωλικάκης

Τόπος  φτιαγμένος  με  πνοή  θεού  και  υφάδια  ανέμου . 
Το  νερό  της  ζωής  . 
Τα  δέντρα  της  σιωπής 
Τα  πουλιά  των  ονείρων . 
Σ΄ αυτή  την  απέραντη  γαλήνη  και  ηρεμία  αν  αφουγκραστείς  τον  ήχο  από τα γάργαρα  νερά  ,  το  θρόισμα  τον  φύλων  ,  το  γλυκό  κελάηδημα  των πουλιών θα  ακούσεις  γέλια  ,  χαρές  και  λύπες  μιας  άλλης  εποχής.
θα  ακούσεις  ιαχές  πολέμου  και  κραυγές  αγωνίας  μιας  μακραίωνης  και πολυτάραχης  ιστορίας θα  ακούσεις  ιστορίες  μακρινές  ,  χαμένες  στα  βάθη των  αιώνων που  δεν  ξέρουμε  αν  είναι  αληθινές  ,  είναι  όμως  χαραγμένες βαθιά  στην  ψυχή  μας  και  στην  καρδιά  μας  και  ο  κόσμος  τις  ονομάζει ΘΡΥΛΟΥΣ . 
Και  τούτο  το  γιοφύρι  ,  τούτη  η  Ελληνική  καμάρα  έχει  το  δικό  της  θρύλο .

Ένας  θρύλος  καλά  κρυμμένος  στα  υπερήφανα  τόξα  της  που  με  περίτεχνη σοφία  δένουν  όχι  μόνο  τις  όχθες  του  ποταμού  αλλά  και  τις  όχθες  της ζωής  ,  με  δεσμούς  άρρηκτους  ,  σταθερούς  και  ανέπαφους  από  τον  χρόνο  .
Στους  Ελληνορωμαϊκούς  χρόνους  οι  άνδρες  ασχολούνταν  κυρίως  με  τις αγροτικές δουλειές  και  οι  κυράδες  του  χωριού  με  τις  δουλειές  του σπιτιού και  τα  παιδιά . 
Οι  πιο  νέες  πήγαιναν  στη  βρύση  για  νερό . Εκεί  συνάντησε  για  πρώτη φόρα  ο  νιος πρωτομάστορας  την  όμορφη  κοπέλα .
Αμέσως  συμπάθησε  ο  ένας  τον  άλλο  και  το  πρώτο  κρυφό  ραντεβού  στο ποτάμι δεν  άργησε  να  ΄έρθει . 
Μετά  από  λίγο  καιρό  οι  ερωτευμένοι  νέοι  έκαναν  το  δικό  τους  σπιτικό .
Ο  πρωτομάστορας  καταγίνονταν  με  δουλείες  που  του  έδιναν  οι συγχωριανοί  του , και  η  όμορφη  κυρά  με  τις  δουλειές  του  σπιτιού .
Τα  γέλια  και  τα  τραγούδια  δεν  έλειπαν  από  το  σπίτι  τους . Κι  όλοι μιλούσαν  για την  ευτυχία  τους . 
Η  ζωή  κυλούσε  ήρεμα  και  γαλήνια  .  Όλοι  μιλούσαν  για  την  ευτυχία  τους .
Μια  ευτυχία  που  ζήλεψε  η  μοίρα  . 
Ένα  βράδυ  του  Αυγούστου  κάπου  στους  ελληνορωμαϊκούς  χρόνου  όταν  ο 
πρωτομάστορας  και  η  γυναίκα  του  απολάμβαναν  την  οικογενειακή θαλπωρή ο  πρώτος  άρχοντας  του  χωριού  τον  επισκέφτηκε  στο  σπίτι  του και  του  ζήτησε  να  κατασκευάσει  γέφυρα  που θα  ένωνε  τις  όχθες  του βρυσανού  ποταμού .
Ένα  έργο  πολύ  σημαντικό  για  τον  τόπο .
Την  άλλη  μέρα  κιόλας  η  γέφυρα  θεμελιώθηκε .
Λίγο  πριν  η  νύχτα  απλώσει  τα  πέπλα  της  όλοι  πήραν  το  δρόμο  του γυρισμού γιατί  κανείς  δεν  ήθελε  να  τον  βρει  το  σκοτάδι  στο  δάσος  .
Βλέπετε  η  νύχτα  σ΄ αυτά  τα  μέρη  είναι  μαγική .  Οι  ήχοι  από  τα  νερά , και  τα πουλιά  της  νύχτας  ,  οι  σκιές  των  δέντρων  από  το  λαμπερό φεγγάρι  , ακόμα και  σήμερα  δημιουργούν  την  αίσθηση  της  ύπαρξης  μιας άλλης  ,  διαφορετικής  ζωής .
Εκείνης  των  ξωτικών . 
Τα  ξωτικά  ζήλεψαν  την  ωραία  γέφυρα  αλλά  και  την  ευτυχία  του πρωτομάστορα .
Γκρέμισαν  τη  γέφυρα  και  έστρεψαν  το  βλέμμα  τους  στην  όμορφη  κυρά .
Ο  πρωτομάστορας  ξύπνησε  από  τον  θόρυβο  και  πήγε  στη  γέφυρα  να  δει
τι  συμβαίνει  . 
Μόλις  έφτασε , είδε  τα  ξωτικά  να  χορεύουν  γύρω  από  τα  χαλάσματα 
και  να  τραγουδούν  .
" Ετούτη  η  καμάρα  δε  στέκεται  μουδέ  θεμέλιο  κάνει όξω  αν  βάλει  ο πρωτομάστορας  θεμέλιο  τη  γυναίκα  του " .
Σωριάστηκε  ο  άμοιρος  από  το  κακό  μαντάτο . Τρέχει  στο  δάσος  και  ρωτά 
το  γιατί  μα  απάντηση  δεν  παίρνει  .  Μονάχα  σιωπή . Λες  και  γνωρίζουν 
αλλά  το  κρατούν  μυστικό .
Εν τω  μεταξύ  η  όμορφη  κυρά  ανησυχεί . Ρωτά  τους  περαστικούς  αν  είδαν 
τον  άντρα  της  ,  αλλά  εκείνοι  γνωρίζοντας  το  μαντάτο  σκύβουν  το  κεφάλι και Φεύγουν  σιωπηλοί Τρέχει  στο  δάσος  και  τον  αναζητεί  αλλά  χωρίς αποτέλεσμα . 
Αποκαμωμένη  επιστρέφει  στο  σπίτι .  Το  μόνο  που  μπορεί  να  κάνει   είναι 
να  στρώσει  το  τραπέζι  ,  όπως  κάθε  μέρα  ,  και  να  περιμένει .
Ο  πρωτομάστορας  επιστρέφει  στο  σπίτι  του  σιωπηλός  και  σκυθρωπός .
Η  όμορφη  Κυρά  του  το  υποδέχεται  όπως  πάντα  .
Η  κυρά  του  σπιτιού  ανησυχεί  για  τον  άντρα  της  και  τον  ρωτά  επίμονα 
να  της  πει  τι  συμβαίνει .
Εκείνος  μη  μπορώντας  να  αντισταθεί  στη  βουλή  των  ξωτικών  ξεστομίζει 
το  κακό  μαντάτο .
Η  ώρα  έφτασε  .  Οι  χωριανοί  μαζεύονται  έξω  από  το  σπίτι   του πρωτομάστορα .
Οι  κυράδες  ετοιμάζουν  την  άμοιρη  για  το  μαρτύριο .
Εκεί  που  άλλοτε  ακούγονταν  γέλια  και  χαρές   τώρα  ακούγεται  θρήνος  και
σπαραγμός  . Και  η  όμορφη  κυρά  μοιρολογάει  για  την  κακή  της  τύχη .
Όλοι  μαζί  συνόδευσαν  την  κυρά  στη  γέφυρα Τα  ξωτικά  την  πήραν  μαζί τους , μέσα  στα  θεμέλια  της  γέφυρας Κι  απ'  έξω  ο  άμοιρος πρωτομάστορας θρηνεί  για  την  καλή  του .

ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑΣ  :  Συγχώρα  με
ΓΥΝΑΙΚΑ  :  Πνίγομαι
ΠΡΩΤΟΜΑΣΤΟΡΑΣ  :  Συγχώρα  με  αγαπημένη  μου
ΓΥΝΑΙΚΑ  :  Τρεις  αδελφάδες  είμαστε  κι  οι  τρεις  κακότυχες .

Η  μια  επήγε  από  φωτιά , η  άλλη  από  πηγάδι Κι  εγώ  το  κακορίζικο θεμέλιο  τση  καμάρας . 
Πάρε  τρυγόνι  ομορφιά  και  συ  παγώνι  κάλλη Και  συ  το  ξενικόσταρο , πάρε τα  μαλλιά  μου , Να  μην  τα  πάρει  άλλη  καμιά  να  ΄χει  τα  βάσανα  μου .
Όποιος  ακούσει  σήμερα  αυτή  την  ιστορία  θα  αναρωτηθεί  αν  πραγματικά συνέβη .
Ποιος  ξέρει ;  Ποιος  μπορεί  να  το  βεβαιώσει ;
Βλέπετε , τα  δέντρα  σιωπούν .
Οι  πέτρες  κρατούν  το  μυστικό .
Ο  ποταμός  δεν  το  μαρτυρεί .
Και  η  Ελληνική  καμάρα  στέκει  ακόμα  εκεί .
Αγέρωχη  και  υπερήφανη , παρατηρεί  ,  υπομένει  και  αντιστέκεται  στο χρόνο .
Κι  αν  η  ψυχή  σου  είναι  αγνή  όπως  η  ψυχή  ενός  μικρού  παιδιού  ,  ίσως ακούσεις  το  πονεμένο  τραγούδι  , ίσως  δεις  την  δύστυχη  κυρά  να πλανιέται στους  αιθέρες  της  αιώνιας  μνήμης  .